Σκύρος Round 3

Απόκριες στη Σκύρο.

«Κουδουνάτοι» μασκαράδες εμφανίζονται και σ’ άλλα μέρη της Ελλάδας, κυρίως σε Θεσσαλία, Μακεδονία (εκεί μπορεί να τους ακούσετε και ως «μπαμπόγεροι», «λογκατσάρια») αλλά και στη Χίο, Σμύρνη και αλλού. Έτσι σπάσει ο μύθος ότι η Σκύρος είχε το έθιμο των «κουδουνάτων», ένα έθιμο που διατηρήθηκε για πολλά χρόνια στην Σκύρο και προκάλεσε κάθε λογής αντίδραση.

Η παλιότερη περιγραφή της Σκυριανής αποκριάς και των «γέρων» είναι του J.C. Lawson, εταίρου της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, ο οποίος βρέθηκε στην Σκύρο το 1900 και παρακολούθησε αυτό το παράξενο έθιμο και δημοσίευσε εν τέλει το γεγονός αυτό. Περιγράφει χαρακτηριστικά, το «γέρο» και τα κουδούνια του με λεπτομέρειες, χωρίς όμως να γίνεται αναφορά σε «κορέλες» και «φράγκους» και αξιολογεί την καταγωγή του εθίμου από «βακχικό ή άλλο θρησκευτικό όργιο».

Η μάσκα και τα κουδούνια φαίνεται να επηρέασαν τον Lawson να πιστέψει ότι ο μοναδικός σκοπός αυτής της μεταμφίεσης είναι να μοιάσει ο «γέρος» σε τράγος, όπως αναφέρει και ο ίδιος «χορός ζώων» (beast dance) ενώ δεν πρόκειται ούτε για χορό ούτε για μεταμφίεση σε ζώα. Η Σκυριανή αποκριά πέρα από το χαρακτηριστικό τρίο (βλέπε παλιότερες δημοσιεύσεις του 11traveller.blogspot.com) εμφανίζονται πλήθος από φιγούρες.

Υπάρχει όμως και μια δεύτερη περιγραφή, λίγο πιο σύγχρονη από αυτή του Lawson και προέρχεται από τον Σκυριανό σχολάρχη Μιχαήλ Κωνσταντινίδη, όπου το 1901 δημοσίευσε τη μελέτη του «Η νήσος Σκύρος». Ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά για τα ντόπια έθιμα και αναφέρει «γέρους», «νύφες», που τις συνοδεύει «γενίτσαροι», οι οποίες όμως δε ταυτίζονται με τις «κορέλες». Επίσης αναφέρει για άλλους αποκριάτικους μασκαράδες χωρίς να κάνει ιδιαίτερη αναφορά για το «φράγκο» ή την ενότητα της ομάδας.

Το Μάρτιο του 1905, ένας άλλος συνάδελφος του Lawson, ο Richard Dawkins, οδηγούμενος από τις περιγραφές του Lawson πήγε και μελέτησε το αποκριάτικο αυτό έθιμο, κάνοντας ειδική αναφορά της μασκαραμένης τριάδας και ιδίως του «γέρου». Ο Dawkins μαθαίνοντας για τους «κουδουνάτους» της Θράκης, επισκέφτηκε τη πόλη το 1906 τη Βιζύη στη Θράκη και παρακολούθησε την αποκριάτικη παράσταση των «καλόγερων», που είναι ζωσμένοι με προβιές ζώων και λίγα κουδούνια.  Αναφέρει ότι το έθιμο αυτό αποτελεί επιβίωση της Διονυσιακής λατρείας και γι αυτό πραγματοποιείται την ανοιξιάτικη περίοδο.

Την περίοδο 1905-1906 επισκέφθηκε τη Σκύρο ο Γερμανός αρχαιολόγος Karl Fredrich. Αναφερόμενος στις παραδοσιακές γιορτές, περιγράφει με συντομία, μεν, την τριάδα «γέρου», «κορέλας» και «φράγκου», χωρίς όμως να προχωράει σε λεπτομερέστατες ερμηνείες.  Το άρθρο αυτό διάβασε ένας Σκυριανός γυμνασιάρχης και ιστορικός ο Δημήτριος Παπαγεωργίου, που δημοσίευσε του 1910 μια μελέτη για τις Σκυριανές αποκριές στο περιοδικό «Λαογραφία». Σαν ντόπιος, έρχεται και διορθώνει τις ατέλειες των προηγούμενων και δίνοντας μερικές ακόμη πινελιές και ολοκληρώνει το περιοδικό του.

11traveller Production